Healthy Skepticism Library item: 16487

Warning: This library includes all items relevant to health product marketing that we are aware of regardless of quality. Often we do not agree with all or part of the contents.

Publication type: news

Informatieaanbod op internet
Gezonde scepsis 2009 July 24
http://www.gezondescepsis.nl/images/stories/downloads/rap_gs_informatieaanbod_internet_20090724_s.pdf

Full text:

Dit rapport geeft inzicht in het informatieaanbod op internet gericht op
het publiek over volksgezondheid of menselijke ziekten en medicijnen. Het
is geschreven in opdracht van de Inspectie voor de gezondheidszorg (IGZ).
Doel is het informatieaanbod in kaart te brengen. Hiermee geeft het
inzicht in de wijze waarop de farmaceutische sector internet inzet om het
geneesmiddelengebruik te beïnvloeden. Daarnaast biedt het aanwijzingen
om, waar nodig of wenselijk, deze invloed te reduceren. Dit rapport betreft
een eerste onderzoek naar het aanbod van Nederlandse websites over
aandoeningen, ziekten en geneesmiddelen.
Om het publiek te beïnvloeden, maakt de farmaceutische industrie gebruik
van vele marketinginstrumenten waaronder publieksvoorlichting in de
vorm van symptoomreclame. Bij symptoomreclame gaat het om het
onder de aandacht brengen van medische klachten (symptomen) bij het
algemene publiek. Wanneer een geneesmiddelenfabrikant een
geneesmiddel voor een bepaalde aandoening beschikbaar of in
ontwikkeling heeft, is symptoomreclame één van de marketingmethoden
om hier publieke aandacht voor te vragen. Dit is toegestaan binnen de
huidige regelgeving en jurisprudentie mits de fabrikant daarbij het
geneesmiddel niet noemt. Het Gerechtshof Arnhem heeft in 2003 hierover
een uitspraak gedaan, naar aanleiding van een campagne over
schimmelnagels.1
Internet is door de vele mogelijkheden en het grote bereik hiervoor
uitermate geschikt en registratiehouders maken hiervan gebruik. Op
internet is een groot aanbod van websites over gezondheidsklachten,
aandoeningen, ziekten en geneesmiddelen te vinden. Het aanbod varieert
van websites van algemene aard zoals gezondheidspleinen, startpagina’s,
patiëntenverenigingen en Wikipedia tot aan websites over gezondheidsklachten
en geneesmiddelen én productwebsites.
In dit onderzoek viel op dat de websites voor de gediagnosticeerde
patiënten voornamelijk afkomstig zijn van patiëntenverenigingen. Voor
websites bedoeld voor mensen met een klacht ofwel potentiële patiënten
of die verwijzen naar een geneesmiddel zijn voornamelijk farmaceutische
bedrijven verantwoordelijk, direct of door sponsoring.
Reclame maken voor receptgeneesmiddelen richting publiek is in
Nederland verboden. Onder reclame wordt volgens de wetgeving verstaan:
elke vorm van beïnvloeding met het kennelijke doel het voorschrijven, ter
hand stellen of gebruiken van een geneesmiddel te bevorderen, dan wel
het geven van de opdracht daartoe.2
1 Brief 22894 – nr 183 van de Minister aan Tweede Kamer
2 Geneesmiddelenwet hoofdstuk 1, artikel 1.sub xx
Informatieaanbod 6 op internet
Naast de Geneesmiddelenwet waarin dit is vastgelegd, zijn hiervoor ook
Zelfreguleringsnormen binnen de Gedragscode Geneesmiddelenreclame in
de vorm van CGR-richtlijnen ontwikkeld door de Stichting Code
Geneesmiddelenreclame (CGR) en de Keuringsraad (KOAG/KAG).
Strikt genomen is informatie reclame zodra (in)direct naar een
geneesmiddel wordt verwezen.3 Behalve als het gaat om informatie van
algemene en technische aard die relevant is voor het gebruik van het
middel, waarbij de (merk)naam genoemd kan worden.4
Er zijn duidelijke regels over wat verboden is bij het maken van
geneesmiddelenreclame voor niet receptplichtige (OTC) geneesmiddelen.
Websites waarop reclame wordt gemaakt voor OTC geneesmiddelen
worden preventief getoetst door het KOAG/KAG. Websites met informatie
over receptgeneesmiddelen worden niet preventief getoetst. Alleen in het
geval van een klacht bij de CGR of de IGZ wordt gekeken of een website
aan de wet en CGR-richtlijnen voldoet en zonodig wordt hiertegen
opgetreden. Zonder klacht ontbreekt elke vorm van controle.
In dit rapport wordt besproken op welke manier de farmaceutische
industrie communiceert via internet en in welke mate dit duidelijk is voor
de lezer. Daarbij staan verschillende vragen centraal. Welke informatie
bieden de websites? Op welke manier doen ze dit? Hoe verhoudt zich alles
tot de wet- en regelgeving? En: voldoet de huidige wet- en regelgeving?
In dit onderzoek is er voor gekozen de meest populaire zoekmachine
Google te gebruiken. In totaal zijn 41 websites uitgebreid geanalyseerd. Er
is bij de analyse onder andere gekeken naar de afzender en de zichtbaarheid
hiervan, aanwezigheid van productnamen en/of informatie, of
(in)direct verwezen wordt naar een geneesmiddel, wat de website aanbiedt
en of de website als informatie te beschouwen is of als reclame. De
onderzochte websites binnen de onderzoekscriteria zijn naast de
Geneesmiddelenwet en CGR-richtlijnen gelegd. Uit dit onderzoek blijkt dat
het merendeel van de websites van registratiehouders op één of meerdere
punten niet aan de wet of CGR-richtlijnen voldoen. Van de 41
geanalyseerde websites zijn er 32 direct van of gesponsord door
registratiehouders met betrekking tot UR-geneesmiddelen. Van de 32
websites zijn er 23 in strijd met de CGR-richtlijnen en/of
Geneesmiddelenwet.
Voor beantwoording van deze vragen is naar vijf medische aandachtsgebieden
gekeken: cholesterol, diabetes, maagzuur, depressie en
astma/COPD. In hoofdstuk 2 wordt ingegaan op de bestaande wet- en
regelgeving en de CGR- en KOAG/KAG-richtlijnen over communicatie rond
geneesmiddelen. Een uitgebreide analyse en beschrijving van de
resultaten is te vinden in hoofdstuk 3. Bijlage 1 geeft een overzichtstabel
van alle onderzochte websites en op welke punten zij in strijd zijn met de
CGR-richtlijnen en/of Geneesmiddelenwet. Bijlage 2 onderbouwt de
bevindingen per website. In hoofdstuk 4 wordt uitleg gegeven over de
onderzoeksaanpak, de gekozen onderwerpen en websites.
3 CGR-richtlijnen ‘Onderscheid reclame en informatie’, artikel 2.a
4 CGR-richtlijnen ‘Onderscheid reclame en informatie’, artikel 2.c